У Прэзідэнцкай бібліятэцы адбылася прэзентацыя кнігі «Старасвецкая Лошыца»

Гісторыяй Лошыцкай сядзібы аўтар займаецца (з некаторымі перапынкамі) ужо амаль чвэрць стагоддзя. Маёнтак з’яўляецца для яго не проста гістарычным аб’ектам, якім ён зацікавіўся як пісьменнік і гісторык. З гэтым чароўным куточкам, які, убачыўшы адзін раз, хочацца наведаць зноў і зноў, пэўным чынам знітаваны лёс пісьменніка. У ягоным дзяцінстве бацькі атрымалі кватэру ў Серабранцы, побач з якой, на другім беразе Свіслачы, і месціцца Лошыца. Юры вельмі любіў там гуляць, шпацыраваць і... размаўляць з даўніной...

Удзельнікі прэзентацыі пачулі ад аўтара, што ў сярэдзіне XX стагоддзя ў наваколлі Мінска існавалі дзве Лошыцы: 1-я і 2-я. Апошняй да рэвалюцыі валодалі прадстаўнікі роду Немаршанскіх, якім належалі абшары на тэрыторыі сучаснага Кастрычніцкага раёна. Гэтая «Лошыца Немаршанскага» увайшла ў 1973-м у склад Мінска. Як напамін пра яе былых гаспадароў, станцыя трэцяй лініі метро (на перакрыжаванні Кіжаватава і Асіповіцкай) будзе называцца «Немаршанскі сад». Што датычыцца Лошыцы 1-й, якая была «Лошыцай Любанскага», да таго — «Лошыцай Прушынскага», а яшчэ раней — «Лошыцай Гарнастаеўскай», то яна стала «мінчанкай» у жніўні 1985-га і займае паўднёвую сталічную ўскраіну ўздоўж вуліцы Чыжэўскіх. Менавіта каля яе, у сутоках рэк Свіслач і Лошыца і знаходзіцца славуты сядзібна-паркавы комплекс — адзіная сядзіба, якая захавалася ў Мінску да нашых дзён.

У розныя часы існавання ёй валодалі прадстаўнікі вядомых шляхецкіх родаў Друцкіх-Горскіх і Прушынскіх. Першыя ўваходзілі ў даволі сціслае кола вышэйшай арыстакратыі Вялікага Княства Літоўскага, а другія былі ў блізкім атачэнні апошняга караля Рэчы Паспалітай Станіслава Антонія Аўгуста Панятоўскага.Да іх жаночай галіны належалі князі Любанскія, дзякуючы гаспадарлівасці ды руплівасці якіх Лошыца і набыла сваю чароўна-непаўторную прыгажосць. Найбольшую вядомасць ёй надалі Яўстафій Прушынскі і сын ягонага пляменніка Яна — Яўстафій Любанскі, які разам з Раманам Скірмунтам абіраўся ў склад Дзяржаўнай думы Расійскай імперыі першага склікання.

Лёс Лошыцы з яе былой алтарыяй, унікальным каталіцкім храмам — помнікам позняга беларускага барока — звязаны і са шматлікімі імёнамі славутых дзеячаў культуры і навукі. У іх ліку класік беларускай літаратуры Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч, кампазітар Станіслаў Манюшка, мастакі Ян Дамель і Валенцій Ваньковіч, сусветна вядомы вучоны Мікалай Вавілаў. Мястэчка нельга ўявіць і без паданняў ды легендаў нашай мінуўшчыны. Чаго варты толькі адзін расповед аб прывідзе мясцовага парку — Белай Панне, у вобразе якой паўстае апошняя гаспадыня Лошыцы пані Ядвіга Любанская.

З Лошыцай звязана, адзначалася на прэзентацыі, і стварэнне самай прэстыжнай навучальнай установы нашай краіны - Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. У маёнтку планавалася адкрыць агранамічнае аддзяленне сельскагаспадарчага факультэта, які ў першапачатковым варыянце меў назву «агранамічны факультэт». Падчас архіўных даследаванняў аўтару кнігі пашчасціла знайсці рукапісны тэкст Янкі Купалы і ідэнтыфікаваць аднаго з яго адрасатаў. Гаворка ідзе пра Яраслава Ясінскага — аднаго з першых кіраўнікоў Лошыцкага маёнтка пасля яго нацыяналізацыі савецкай уладай у 1920-м. Юры Кур'яновіч адшукаў асабістую заяву Ясінскага ад 6 жніўня 1920-га ў Мінскі губернскі зямельны аддзел. Яе аўтар просіць «предоставить работу по специальности техника-механика», падмацоўваючы просьбу уласнаручнымі рукапіснымі рэкамендацыямі, якія далі яму ініцыятар стварэння і першы старшыня Інбелкульта Сцяпан Некрашэвіч і Янка Купала.

Яраслаў Уладзіслававіч Ясінскі кіраваў у першай палове 20-х вучэбнай фермай «Лошыца» Беларускага дзяржаўнага інстытута сельскай гаспадаркі. Пасля загадваў у Лошыцы фермай Беларускага аддзялення Усесаюзнага інстытута прыкладной батанікі і новых культур. Гэта была першая ў нашай рэспубліцы спецыялізаваная ўстанова ў галіне пладаводства. Да сярэдзіны 80-х у сядзібе працавалі навукоўцы-селекцыянеры. Менавіта тут, адзначае аўтар адзінага ў краіне даследавання лошыцкай спадчыны, пачалася беларуская навуковая селекцыя.

Распавядае атар кнігі і пра сённяшні дзень Лошыцы. У яе знакамітым Белым доме - музей «Лошыцкая сядзіба». У ім адноўленыя і аформленыя ў стылі мадэрну неаракако і гістарызму вялікая і малая гасціныя, бальная зала, кабінет, буфетная, сталовая і канапная. У інтэр'ерах — мэбля, прадметы побыту і дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва, жывапіс і графіка з розных фондаў і збораў калекцыянераў. Ёсць яшчэ Зялёны дом. Гэта драўляны флігель-двухпавярховік, дзе працуе праект «Кола часу». Наведвальнікаў зацікавяць прадметы гарадской і сельскай культуры канца XIX — сярэдзіны XX стагоддзяў: гужавыя транспартныя сродкі, медны посуд, самавары, прасы, швейныя машынкі. Прыцягваюць увагу вырабы ганчарства, салома- і лозапляцення, рамесныя інструменты. У асобным раздзеле - прадметы і прылады апрацоўкі лёну, якія суседнічаюць з посцілкамі, ручнікамі і абрусамі.

Удзельнікі сустрэчы выказалі ўпэўненасць у тым, што толькі агульнымі намаганнямі ўсяго грамадства мы здолеем захаваць для нашчадкаў старасвецкую, кажучы словамі Юрыя Кур'яновіча, Лошыцу з яе багатай гісторыяй і таямніцамі, фарміруючы пры гэтым наша ўласнае нацыянальнае аблічча.

Яшчэ фота