Газета «Звязда»

Міжнародны сімпозіум літаратараў «Пісьменнік і час» ужо чацвёрты раз сабраў творцаў з розных краін у межах агульнай дыскусіі, якая адбывалася за круглым сталом падчас ХХV Мінскай міжнароднай кніжнай выстаўкі-кірмашу. Кожны гаварыў пра найбольш актуальныя падзеі і працэсы, убачаныя праз прызму нацыянальнай культуры і ўласнага светаўспрымання. Ці можна ўсур'ёз ставіцца да забаўляльнай літаратуры? Што рабіць, каб павысіць ганарары пісьменніка? Ці варта ствараць уласныя творы на розных мовах?.. Адказы на гэтыя і іншыя пытанні карэспандэнту «Звязды» ўдалося запісаць падчас міжнароднага сімпозіума.

Без выступлення калектыву «Ярыца» мастаўчане ўжо даўно не ўяўляюць сабе ніводнага свята. Заснаваны ў 1981 годзе, у 1995 ён атрымаў званне народнага, якому цалкам адпавядае ўжо больш за 20 гадоў. З 2002 года ансамбль узначальвае Шаміль Тайраў, дзякуючы якому манера выканання артыстаў стала вядомая не толькі па ўсёй Беларусі, але і ў блізкім замежжы.

Перамога нашай супрацоўніцы Ніны Шчарбачэвіч у Рэспубліканскім конкурсе маладых літаратараў «Першацвет» стала адной з найпрыемнейшых навін, якія нам прынесла Мінская міжнародная кніжная выстаўка-кірмаш. Дарэчы, яе вынікі былі падведзены ўчора на цэнтральнай пляцоўцы нацыянальнага стэнда Беларусі. Маладая аўтарка стала адным з дзесяці лаўрэатаў у намінацыі «Паэзія», заяўкі на якую падалі больш за дзвесце чалавек, і абяцае атрымаць на міжнародных мерапрыемствах яшчэ не адну ўзнагароду, чаго рэдакцыя газеты ёй шчыра жадае.

Пад адной вокладкай сучасную прозу Беларусі прадстаўляюць Алег Ждан, Алена Папова, Алена Брава, Людміла Рублеўская, Алесь Бадак. Назву выпуску «Уцёкі на край дажджу: сучасная проза Рэспублікі Беларусь» дало адно з апавяданняў Алеся Бадака.

Круглы стол з такой абазначанай тэмай прайшоў у рэдакцыі газеты "Звязда".

Беларускае пасольства ў КНР і часопіс «Маладосць» абвясцілі конкурс эсэ, прысвечаных Беларусі.

Толькі што Выдавецкі дом «Звязда» падараваў чытачу трэцюю кнігу ў згаданым творчым праекце: «Светлымі дарогамі братэрства». Пад адной вокладкай — расказ пра беларуска-ўкраінскае яднанне ў розных яго праявах, пра тое, дзе працавалі і жылі ўраджэнцы Беларусі ва Украіне, якую ўвагу праяўляюць украінцы да беларускай культуры, да самой Беларусі. Аўтары не толькі выкарыстоўваюць раней вядомыя факты, але і сустракаюцца са многімі прыязнымі да Беларусі людзьмі. Пра гэта сведчаць змешчаныя ў кнізе гутаркі, дыялогі з украінскімі пісьменнікамі розных пакаленняў — Яраславай Паўлычкай, Аляксеем Кананенкам, Ігарам Січавіком, Галінай Тарасюк, Віктарам Баранавым...

Вось ужо трэці год «Звязда» звяртаецца да тэмы стварэння музея Алеся Адамовіча ў пасёлку Глуша Бабруйскага раёна (першы артыкул, прысвечаны гэтай тэме, выйшаў у кастрычніку 2015 года). За гэты час быў адкрыты разліковы рахунак пры аддзеле ідэалагічнай работы, культуры і па справах моладзі Бабруйскага райвыканкама (публікацыя ад 4.03.2016 года), а некалькі месяцаў таму пачала працаваць назіральная рада (артыкул ад 2.09.2017 года). Днямі адбылося другое пасяджэнне гэтай рады, дзе абмяркоўваліся пытанні рэалізацыі праекта. Сітуацыя, мякка кажучы, складаная.

У рамках святкавання Дня беларускага кіно, які ў нашай краіне адзначаецца 17 снежня, тэлеканал «Беларусь 3» увесь першы месяц зімы прысвеціць мастацкім і дакументальным фільмам, створаным телтэлерадыёкампаніяй і кінастудыяй «Беларусьфільм» у розныя гады.

Так сказана ў прывітанні Прэзідэнта Аляксандра Лукашэнкі, якое ён адрасаваў гасцям і ўдзельнікам канферэнцыі «Падзеі 1917 года ў гістарычным лёсе Беларусі». Само мерапрыемства адбылося ў Беларускім дзяржаўным універсітэце. Прывітанне ва ўрачыстай абстаноўцы зачытаў першы намеснік кіраўніка Адміністрацыі Прэзідэнта Максім Рыжанкоў.

Як той казаў, пазнаюць нашу дачку і ў андарачку. У Цэнтры даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі нядаўна прайшоў міжнародны форум беларускага касцюма, былі зроблены тры выстаўкі, абмяркоўваліся пытанні, звязаныя з традыцыйнай культурай, трансляцыяй гэтых помнікаў, вобразаў у сучаснае жыццё.

Па выніках першага беларускамоўнага паэтычнага батла «Вершус» «Зборная Коласа» адолела «Зборную Купалы». Пераможцаў паядынку вызначылі гледачы. У складзе зборных выступілі беларускія паэты і акцёры, якія на ўмоўным рынгу «Galleria Minsk» чыталі як свае вершы, так і творы двух славутых класікаў.

Пра сімвалізм кола ў культуры беларусаў можна разважаць бясконца. Гэта і знак сонца, бясконцасці жыцця, руху наперад. Суаднесены з карагодам — еднасці і супольнай справы. А ручнік, што яго абвівае, здаўна лічыўся сімвалам шляху, агульнай дарогі. Хай нашы суайчыннікі праз розныя абставіны апынуліся за мяжой, гэты знак нібыта кажа: мы разам.

Калегі-вучоныя прызнаюцца, што крыху зайздросцяць супрацоўнікам менавіта гэтага інстытута Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі. А ўсё таму, што іх імёны ведаюць у розных кутках краіны, што іх праца скіраваная не толькі на вывучэнне пэўнага аспекту рэчаіснасці, але непасрэднае жыццё нашага народа. Ды і, па сутнасці, беларусаў як нацыі і Беларусі як краіны, магчыма, не існавала б, калі б не руплівая праца даследчыкаў жыцця і культуры нашых земляў, якія актыўна вандравалі, запісвалі, вывучалі нас у канцы ХІХ — пачатку ХХ стагоддзя і ўжо тады заклалі асновы беларускай этнаграфіі, фалькларыстыкі і — шырэй — антрапалогіі.

Доўгі час за мяжой Мінск быў вядомы сваімі ВНУ, прамысловымі прадпрыемствамі і добрымі медыцынскімі цэнтрамі, але ніяк не гучнымі вечарынкамі. А цяпер спецыяльна для таго, каб паглыбіцца ў начное жыццё Мінска, маладыя людзі прыязджаюць з іншых краін. Такую славу горад атрымаў вельмі хутка — усяго за некалькі гадоў. З соннага начамі, з рэдкімі лакальнымі водбліскамі, ён ператварыўся ў той, які ніколі не спіць. Прынамсі, у выхадныя.

Трэці раз — гэта ўжо амаль закон: у рамках Дня пісьменства называюць творы лепшых айчынных пісьменнікаў. Сёлета ў конкурсе Нацыянальнай літаратурнай прэміі разглядалася каля 40 удзельнікаў, прадстаўнічае экспертнае журы чытала і прапускала ў фінал найлепшых. Усё дзеля таго, каб заахвоціць творцаў працаваць далей больш актыўна і плённа, — такое пажаданне прагучала ў вітанні Прэзідэнта Беларусі, якое зачытаў віцэ-прэм'ер Васіль Жарко: «... Мы зараз з'яўляемся сведкамі прызнання найлепшых твораў і іх аўтараў».

На свята сабраліся ўсе мясцовыя жыхары і тыя, чый лёс звязаны з гэтай вёсачкай.

Сёння там жыве крыху больш за 20 чалавек. Як паведамляе газета «Сцяг Перамогі», павіншаваць вяскоўцаў прыехалі артысты Барсееўскага сельскага Дома культуры. Свята правялі з песнямі, вершамі і шчырымі размовамі.

Газета працягвае публікацыю матэрыялаў у падтрымку адкрыцця ў пасёлку Глуша Бабруйскага раёна музея Алеся Адамовіча.

Заўважана, што з цягам часу постаці знакавых для народа асоб ператвараюцца ў нежывыя бронзавыя фігуры, а іх спадчына, расцягнутая на цытаты, проста бясконца тыражуецца, глыбока не вывучаецца, не пераглядаецца кожным новым пакаленнем. Але мне падаецца, што беларуская літаратура, з'яўляючыся літаратурай новай, народжанай у пачатку ХХ стагоддзя, яшчэ доўга будзе гэткай жа свежай, а постаці нашых класікаў — жывымі. Магчыма, справа ў тым, што мы і сёння можам дакрануцца да іх спадчыны, пабываць у тых мясцінах, дзе яны бывалі, пабачыць рукапісы і цалкам, без сучасных адаптацый і перакладаў, зразумець іх творы. Таму і сэрца нашай класічнай літаратуры яшчэ б'ецца, а постаці песняроў — дыхаюць. Яны знаёмыя, родныя, але і загадкавыя адначасова, бо хаваюць мноства нераскрытых таямніц.

Брэсцкі раённы краязнаўчы альманах, які выдае Брэсцкі райвыканкам, ужо ўваходзіць у пяцігадовую гісторыю сваёй біяграфіі. Усяго пабачыла свет 16 штоквартальных выпускаў гэтага адмысловага масмедыя.

Адказы на гэтае і іншыя пытанні ўсе зацікаўленыя атрымаюць, наведаўшы выставу ў Гродзенскім дзяржаўным музеі гісторыі рэлігіі, якая паказвае стараверскія абразы XІX — пачатку XX стагоддзя ў Беларусі.

Будынак былога завода. Фотастудыя, што цяпер размяшчаецца ў адным з памяшканняў. Белы кабінет імправізаванай сцэны. Гледачы, не зважаючы на спёку, гадзінамі назіраюць за падлеткамі-гангстарамі на Кунцаўшчыне, пакупніцамі ЦУМа і простымі хлопцамі з Рагачова...

Хочаце — верце, хочаце — не, але бортнікі мелі ўласную сістэму пісьма. Калі яна з'явілася і хто яе прыдумаў — невядома. Але праіснавала яна да нашага часу. Замест літар у бортным пісьме выкарыстоўваліся трохвугольнікі, рыскі, кружкі ды іншыя фігуры, якія здалёк нагадвалі прадметы, дрэвы і жывёл.

Каб пабачыць Нясвiжскi палац, не абавязкова ехаць у Нясвiж.

Кажуць: калi гара не iдзе да Магамета, то Магамет iдзе да гары. Кiруючыся гэтым жа прынцыпам, супрацоўнiкi Нацыянальнага гiсторыка-культурнага музея-запаведнiка «Нясвiж» распрацавалi перасоўную выстаўку «Нясвiжскi замак у часе i гiсторыi». Больш як тры дзясяткi фотаздымкаў з фондаў музея-запаведнiка расказваюць пра розныя моманты гiсторыi Нясвiжскага палаца i дынастыi Радзiвiлаў.

«...Камандарм доўга сядзеў над кнігай «Дзяцінства і маленства», чытаў, думаў. Затым схадзіў у спальню, прынёс вялікі блакнот, пазваніў, сказаў веставому: «Чарніла, калі ласка» — і паволі стаў пісаць, думаючы над кожнай фразай. Напісаў адно пісьмо, перачытаў, абдумаў, заклеіў у канверт.

Другое пісьмо напісаў, абдумаў, заклеіў. І трэцяе пісьмо напісаў, вельмі кароткае. Пісаў, спяшаючыся — заклеіў, не перачытваючы. У вагоне — цішыня. Моўчкі стаіць вартавы ля падножкі. Заціхлі ў калідоры ардынарац і праваднік.

Прыціх, здавалася, час. Пісьмы доўга ляжалі перад камандармам, у белых пакетах, з ненапісанымі адрасамі. Тады камандарм узяў вялікі пакет, усе тры пісьмы запячатаў у яго і на пакеце напісаў: «Ускрыць пасля маёй смерці». І будзённа падняўся, каб пайсці спаць: зняў у спальні гімнасцёрку, хадзіў мыцца перад сном, распранаўся, лёг, патушыў святло. І гадзіны тры-чатыры вагон знаходзіўся ў змроку і поўнай цішы. Гэта быў час трэціх пеўняў. Калі б праваднік зірнуў тады ў купэ камандарма, ён убачыў бы там — нечакана для сябе — у тым месцы, дзе павінна была быць галава камандарма, чырвоны агеньчык папяросы, — нечакана для сябе таму, што звычайна камандарм не курыў».

Кіраўнік Інстытута мовазнаўства — аб справаводстве па-беларуску, сучасным варыянце «трасянкі» і пераемнасці з часоў ВКЛ.

У сферы даследаванняў беларускай мовы не так даўно адбылася знакавая падзея. У складзе Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры адноўлены Інстытут мовазнаўства імя Якуба Коласа, які пэўны час быў аб'яднаны ў адным філіяле з Інстытутам літаратуры імя Янкі Купалы. Яго дырэктарам прызначаны Ігар КАПЫЛОЎ (добра вядомы чытачам «Звязды» па рубрыцы «Родныя тапонімы», а таксама як эксперт у многіх пытаннях, датычных лінгвістыкі). Мы сустрэліся з ім, каб першымі распытаць пра далейшыя планы развіцця інстытута і паразважаць пра сучасны стан беларускай мовы.

У кнізе «Бітва ля Нарачы. 1916» сабраны ўнікальныя дакументы і архіўныя фотаздымкі, якія публікуюцца ўпершыню.

У гэтыя дні шырока адзначылі 100-годдзе з пачатку адной з самых кровапралітных бітваў Першай сусветнай вайны — Нарачанскай аперацыі. Шэраг мерапрыемстваў адбыліся ў Мінску, Мядзельскім і Пастаўскім раёнах. Трагічныя падзеі стагадовай даўніны згадвалі падчас гістарычных чытанняў, «круглых сталоў», тэматычных экскурсій. Сапраўдным падарункам для тых, хто займаецца тэмай Першай сусветнай вайны, а таксама сімвалічным помнікам усім тым, хто загінуў ля Нарачы тады, стаў і выхад кнігі «Бітва ля Нарачы. 1916».

Яна мела тры вялікія мары: даляцець да зорак «і самой паглядзець як там што на самай справе», вылечыць усіх анкалагічных хворых, напісаць багата кніжак. Яна любіла мора і палёты на самалётах. Была добрай лекаркай, таленавітай дыктаркай, адоранай паэткай і аўтаркай песень, перакладчыцай. Уважлівай жонкай і клапатлівай маці, бабуляй. А яшчэ — вялікай пакутніцай і шчырай верніцай...

Аляксандр Баханькоў — чалавек у многім адметны. Па-першае, ён добра ведае ажно шэсць моў: беларускую, рускую, англійскую, літоўскую, польскую, балгарскую. Па-другое, з'яўляецца прафесійным фізікам і ўсё жыццё працаваў у гэтай сферы. Па-трэцяе (і гэта ўражвае нас найбольш), са сваіх маладых гадоў ён займаецца калекцыянаваннем рэцэптаў страў з бульбы. Сёння мае ўжо некалькі ўласных «бульбяных» зборнікаў і на гэтым спыняцца не збіраецца. Ён марыць выдаць усе магчымыя рэцэпты прыгатавання гэтага прадукту.

346 гадоў таму бацька напісаў сыну ліст, тэкст якога актуальны і ў век інтэрнэту. Аказваецца, і тады дарослыя дзеці прасілі бацькоў дапамагчы грашыма. Апошнія, проста як цяпер, маглі і «адправіць далёка». Маўляў, сам зарабляй...

Унікальны дакумент знаходзіцца сярод захаваных актавых кніг полацкага магістрата ў Нацыянальным гістарычным архіве Беларусі. Яго адшукаў і пераклаў з польскай мовы старшы навуковы супрацоўнік навукова-тэхналагічнага парка БНТУ «Палітэхнік» Максім Макараў.

Навуковец прадставіў чытачам «Звязды» магчымасць першымі прачытаць ліст. Але спачатку пра тых, хто пісаў і каму...

Спачатку адмовіў...

Доўгія-доўгія гадзіны вандровак па знакавых мясцінах, гутарак з экспертамі і пошукаў у архівах... Кансультацыі са спецыялістамі, праца з крыніцамі і ўласныя разважанні... І як вынік такой грунтоўнай працы журналіста, краязнаўца, экскурсавода Віктара Корбута — новая кніга «Ад Мінска да Вільні. Гісторыя Беларусі ў журналісцкіх нататках», што пабачыла свет у выдавецтве «Беларусь» і гэтымі днямі з'явіцца ў кнігарнях.

Канкарданс... гэтае слова гучыць, як назва еўрапейскага сярэднявечнага танца. Праўда, у рэчаіснасці яно зусім не мае дачынення да танцавальнага мастацтва, але свае вытокі бярэ ўсё ж у Сярэднявеччы. Першы канкарданс — слоўнік-даведнік, складзены на падставе пэўнага корпуса тэкстаў — быў створаны ў Еўропе ў XІІІ стагоддзі і грунтаваўся на Бібліі. Цікава, што ў тыя часы над яго распрацоўкай шчыравалі ажно 500 манахаў.

Прэзентацыя кнігі, што пабачыла свет у выдавецтве «Чатыры чвэрці» пры падтрымцы «Белгазпрамбанка», прайшла ў Нацыянальным мастацкім музеі Рэспублікі Беларусь. Менавіта тут цяпер месціцца выстаўка «Час і творчасць Льва Бакста», арганізаваная пры фінансавай падтрымцы, дарэчы, таксама «Белгазпрамбанка». Але пройдзе час, экспазіцыю дэмантуюць, арыгіналы работ Бакста і яго паплечнікаў схаваюцца ў фонды музеяў і банкаў, а кніга застанецца...

Робіць пуэр з бярозавага лісця і ладзіць чайныя цырымоніі з нацыянальным каларытам.

З Аляксеем Купраковым я пазнаёмілася ў Мінску на другім Чайным чэмпіянаце. Малады брастаўчанін адразу ж прыцягнуў увагу незвычайным ільняным уборам. І, вядома, уразіў тым, што заварваў чай не ў фарфоравым ці шкляным імбрыку, а ў гліняных збанках ды чыгунку...

Ён любіў гуляць у шахматы, а на дачы ў Ждановічах вырошчваў кукурузу. Быў добрым псіхолагам і заўважаў нават самыя маленькія дробязі. Усё жыццё пісаў байкі, п'есы, раманы на адной нямецкай друкарцы «Фартуна», дзе нямецкія літары былі замененыя на беларускія, і цягам чвэрці стагоддзя займаў пасаду віцэ-прэзідэнта Акадэміі навук Беларусі.

Кандрат Крапіва (сапр. Кандрат Атраховіч) — на працы — строгі, нават суровы кіраўнік, мудры настаўнік і вядомы драматург, байкапісец, дома быў ласкавым мужам, клапатлівым бацькам і ўважлівым дзедам. Вось такога Кандрата Кандратавіча — не схематычнага, не забранзавелага, а роднага і блізкага — мы сёння, у дзень 120-годдзя класіка, ўспамінаем з яго ўнучкай Аленай Атраховіч. Менавіта яна цяпер з'яўляецца ўладальніцай аўтарскіх правоў на творы дзеда, апякуецца яго духоўнай спадчынай і марыць пра стварэнне музея Крапівы.

Я размаўляю па-беларуску больш як 10 гадоў. З таго самага дня, як прыехала ў Мінск паступаць на факультэт журналістыкі. Некаторыя пытаюцца: «Вы, напэўна, настаўніца беларускай мовы і літаратуры?» Прыйшоў час зламаць стэрэатып. Каб размаўляць па-беларуску, не абавязкова быць настаўніцай. Гэта на ўласным прыкладзе пацвярджаюць нашы сённяшнія героі. Іх прафесіі непасрэдна не звязаны з беларускай мовай. Тым не менш яны карыстаюцца ёй штодзень: дома, у краме, кавярні, на працы...

У хуткім часе ў нас з'явіцца свая кулінарная карта. На ёй будзе адзначана каля сотні аграсядзіб і кавярняў, дзе можна паласавацца нацыянальнымі стравамі і даведацца пра гастранамічныя асаблівасці таго ці іншага рэгіёна. Напрыклад, пакаштаваць кухню Цэнтральнай Беларусі прапануе прафсаюзны турыстычны комплекс «Высокі бераг». Карэспандэнты «Звязды» завіталі на Стаўбцоўшчыну, каб пазнаёміцца з мясцовымі рэцэптамі ХІХ—ХХ стагоддзяў.

Гэтая падзея стала адным з асноўных акцэнтаў семінара маладых літаратараў Беларусі і Расіі, што прайшоў учора ў межах ІІ Міжнароднага сімпозіума «Пісьменнік і час: пераемнасць у літаратуры». Арганізатары і ініцыятары конкурсу — Міністэрства інфармацыі краіны, Выдавецкі дом «Звязда», выдавецтва «Мастацкая літаратура».

Адбылося гэта сёння ў межах ІІ Міжнароднага сімпозіума літаратараў «Пісьменнік і час: пераемнасць пакаленняў» (а гэта адна з важнейшых падзей ХХІІІ Мінскай міжнароднай кніжнай выстаўкі-кірмашу). Маладыя творцы сабраліся ў беларускай сталіцы, каб знайсці новых сяброў і наладзіць творчыя кантакты, абмяняцца меркаваннямі, паўдзельнічаць у дыскусіях і, натуральна, атрымаць парады ад старэйшых калег і настаўнікаў — ужо прызнаных майстроў паэзіі, прозы, публіцыстыкі і літаратурнай крытыкі.

Дні беларускай культуры ў Цюменьскай вобласці ўрачыста завяршыліся ў абласным Палацы нацыянальных культур “Будаўнік”